De morele verantwoordelijkheid van Jones

Jones vraagt zich af of hij zal stemmen voor Trump of Clinton en stelt zijn beslissing tot het laatst uit. Na enig nadenken kiest hij voor Clinton. Hij weet echter niet dat Black, een neurochirurg van de democratische partij, in zijn hersenen een toestel heeft geïmplanteerd dat Jones' hersenactiviteiten controleert. Als hij Clinton kiest (1e mogelijkheid) grijpt het toestel niet in. Als hij voor zichzelf besluit op tijdstip 1 om op Trump te stemmen (2e mogelijkheid) wel; dan belemmert het toestel hem om op tijdstip 2 voor Trump te stemmen en aldus voor Clinton te kiezen.

Het zal duidelijk zijn dat Jones bij de tweede mogelijkheid niet vrij is om te kiezen; hij wordt immers belemmerd in het uitvoeren van zijn keuze. Maar hoe zit het bij de eerste mogelijkheid? Is Jones in deze situatie vrij om te kiezen voor Clinton of Trump? Is hij moreel dus verantwoordelijk voor zijn keuze, terwijl deze is gemanipuleerd? Hij heeft toch in werkelijkheid geen reële keuzemogelijkheid? Hij is toch gedetermineerd?

Je kunt soms in de realiteit niet anders dan één mogelijkheid kiezen, maar je kunt denken dat je wel een keuze hebt en het in je actie op deze manier waarderen. De subjectieve perceptie en expressie is wel degelijk relevant. Jones denkt namelijk zelf dat hij wel een keuze heeft. Zo waardeert hij zijn actie en drukt hij zichzelf uit.
In die zin zijn mensen nooit geheel en al gedetermineerd. Hoe sterk de externe dwang ook is, zelf tot stand gebrachte invloeden - al is het maar de ervaring zelf van de situatie - spelen altijd mee. Mensen zijn altijd medeacteurs van hun situatie, of ze nu willen of niet. Dus zelfs in het geval dat er slechts één alternatieve mogelijkheid resteert, ben je nog niet geheel gedetermineerd en zijn er nog alternatieve mogelijkheden van een bepaalde soort, namelijk jouw eigen zelfexpressie waar je voor verantwoordelijk bent. Determinisme legt het handelen vast vanuit het verleden en vanuit natuurlijke wetten. De manipulatie van Jones is niet geheel beperkt of afgedwongen. Het is deels een nonconstraining manipulation. En zelfs als er oorzakelijk deteminisme zou bestaan, dan is dat nog niet zonder meer in strijd met morele verantwoordelijkheid. Het zuivere feit van oorzakelijk determinisme doet alternatieve mogelijkheden verdwijnen - dat is waar -, maar de bronnen op grond waarvan iemand kiest kunnen verantwoordelijkheid wel degelijk insluiten. In de actuele handelingssequens veegt het oorzakelijk gedetermineerd zijn niet direct onze morele verantwoordelijkheid weg.